Zwelgen bij belegen woorden

Tijdens een online zoektocht naar iets heel anders, stuitte ik dit weekend op een fraai artikel over het zogeheten Verdwijnwoordenboek. Ik was onmiddellijk verkocht. Een boek barstensvol uitgestorven, vergeten en uit de gratie geraakte woorden. Fezikker, vuilpoes, knuren, en mijn persoonlijke favoriet, minijver. Het Verdwijnwoordenboek vermengt een stevige dosis taal- en feitenkennis met een bijna  melancholisch verlangen naar vroeger.

Genieten dus.  

Al grasduinend in de verklarende woordenlijst die onder het artikel was opgenomen, herinnerde ik me plots dat ik me een jaar of twee geleden had opgeworpen als beschermer c.q. pleitbezorger van het woord ‘spuitgasten’. Op verzoek van het Neerlandsch Genootschap ter Bevordering van het Belegen Woord had ik een van de vele duizenden woorden uit hun lange lijst ‘geadopteerd’ en beloofd me sterk te maken voor het gebruik ervan.

Dat laatste is niet gebeurd, moet ik toegeven, maar het neemt niet weg dat de intenties van dit genootschap me aan het hart gingen. En gaan! Blijmoedig, benevens, schraalhans, snodaard: ik kan er uren en uren naar kijken. Het is bijna een fysiek genot dat ik voel; mijn vingers jeuken om deze woorden toe te passen. Maar wanneer, waar, voor wie? Ik verdien mijn geld als tekstschrijver en word geacht begrijpelijk Nederlands te schrijven. Gewone-mensen-taal, voor hedendaagse lezers. Daarnaast communiceer ik mondeling voornamelijk met mensen die na 1970 het levenslicht zagen, dus de kans dat ik me vervreemd van mijn omgeving wanneer ik louter belegen woorden gebruik, is levensgroot.

Daarom kies ik voor een laffe middenweg - of een elegante tussenoplossing zo u wilt. Ik maak er sinds enige tijd een sport van om in mijn werk - journalistieke artikelen, columns, blogs - of gewoon in het dagelijkse spraakgebruik zo nu en dan (alles met mate!) een belegen woord te gebruiken. Bijna stiekem, out of the blue, komt er dan een woord als kniesoor, uitvreter of bepotelen voorbij. Of, nog beter: zaniken.

Ik word in mijn passie gesteund en geïnspireerd door mijn kantoorgenoot J., ook tekstschrijver annex taalfetisjist. De zegswijzen of uitdrukkingen die zij gebruikt – bewust of onbewust, ik weet het na ruim twee jaar hokken nog steeds niet – bezorgen me veel plezier. Een voorbeeld: ik luister de laatste tijd nogal veel naar de muziek van Damien Rice. Melodieuze maar nogal zwaarmoedige muziek, over ernstige en moeilijke onderwerpen als de liefde. Toen J. vorige week onze werkruimte verliet, gaf ze me goede raad mee: ‘Geniet van deze mooie avond, van het weekend en – vooral – beloof me dat je niet teveel gaat zwelgen, goed?

Prachtig woord, zwelgen. (Nummer 7 op de adoptielijst van belegen woorden.)  

En een treffend advies. Hartstikke raak.

Dubbel bedankt J.!   

Voor de liefhebbers: een fezikker is een fluisteraar, een vuilpoes een viespeuk, knuren is luieren en minijver betekent romantische jaloezie.  

Shut up, Lambiek!

Ajacied Jan van Halst sliep bij Zlatan op de kamer. Als brave Jan het bedlampje uitdeed en ‘sleep well’ mompelde, kon het altijd twee kanten op. Had Jan geluk, dan klonk van onder het dekbed ‘Shut up, Lambiek’. Maar o wee als ‘de Neus’ het in z’n bol had, dan greep-ie je zo bij je strot. Knettergek en doodeng, die Zlatan.

Aldus Jan vorige week tegen Tom Egbers.

Van Halst verkeert in goed gezelschap.

In Barcelona gaat het hardnekkige gerucht dat Zlatan ooit middenin de nacht de lievelingsknuffel van Messi door de wc spoelde. Kleine Leo had gevraagd of hij even mocht plassen.

Alessandro del Piero is al tien jaar onafgebroken in therapie nadat Zlatan met een botte pincet een-voor-een de zorgvuldig gecoiffeerde bakkebaardhaartjes eruit had getrokken. IJdeltuit Pinturicchio hield iets te lang de badkamer bezet. 

En Clarence Seedorf? Die sloeg ooit voor het slapengaan een boek (!) open. Een leesboek dus. In een-en-dezelfde kamer als Zlatan. Nog diezelfde avond heeft Zlatan de volledige monologue intérieur uit James Joyce’ Ulysses eigenhandig op Clarence' immense dijen getatoeëerd.

Hoe langer ik er over nadenk: doodzonde dat Zlatan’s gedroomde roomie Vinnie Jones gestopt is

Zuigende drek en wulpse wijven

Vorige week op hetiskoers.nl: 

De wielerwereld hangt van clichés aan elkaar. En daar is niets mis mee. De Tour de France spant naturellement de kroon: wuivende zonnebloemvelden, romantische kasteeltjes langs de Loire, opwaaiende bloemetjesjurken (oh la la!) en op radio Tour de zwierige chansons van Julien Clerc en Gerard Lenorman.

Gecultiveerd zomergevoel. Mooi.

In Vlaanderen kunnen ze er ook wat van. Gisteravond op de eerste van vier wieleravonden in het Nijmeegse Lux-theater kwamen ze weer volop voorbij: de zuigende drek, de vette friet, de wulpse wijven, de lage luchten. Prachtig. Zeker als dat gebeurt tijdens een nabeschouwing van de Ronde van Vlaanderen, of beter: de 100-jarige Hoogmis.

Naast presentator Jeroen Wielaert drie ras-Vlamingen. Mannen van de koers, de voeten amper uit de donkere klei, bescheiden maar welbespraakte vertegenwoordigers van een katholieke volkssport bij uitstek: dichter Willie Verhegghe, schrijver-uitgever-troubadour Geert Vandenbon en ja, de Leeuw van Vlaanderen zelf:

Johan Museeuw. Uit Histel.

Kijk, fluistert het door de zaal: daar is ‘m, Jehan. In het echt.

De drie blikken terug op de day before. ‘Geen grote koers, wel een groot winnaar’, piept de Leeuw. En met een ondeugende lach: ‘Net als ik een kampioen met een grote motor.' Goed dan, nog even gezellig mopperen op het nieuwe parcours, het ordinaire commercialisme van Wouter Vandenhaute. En ja, natuurlijk ook efkes ginnegappen om de kontknijperij van boefje Sagan. ‘Ik doe het ook nog, hoor, thuis dan. Zelfs na 96 jaar huwelijk’, grapt Verhegghe. Schalkse blik naar mevrouw Verhegghe in de zaal.

Tijd voor cultuur. Willie Verhegghe leest gedichten. Barokke woordenstromen vol beeldende bijvoeglijke naamwoorden, tot leven gewekt met die typisch Vlaamse tongval. Van slijk en aarde en bloed en spieren. Van Briekske, ribbedebie en chasse patate. En veel, heel veel liefde voor de koers. 

Dan is het podium voor Geert Vandenbon. Gezeten op een kruk, gitaar in de hand zingt hij met donkere stem eenvoudige, krachtige liederen. Songs vol melancholie, over Cancellara en Franck Vandenbroucke (‘Voor eeuwig jong’, vrij naar Dylan). Vandenbon, ooit als communicatieman achter de schermen actief bij de Ronde, toert nu met levende legende Michel Wuyts langs Vlaamse zalen. Naam van het programma: ‘Planeet koers’. Inhoud: liedjes, gedichten, en sterke verhalen.

Klappen over koers dus.

Net als gisteren, in Nijmegen, met Johan Museeuw in de hoofdrol.

Over de jubileumeditie van de Ronde, op 25 mei aanstaande, over 324 kilometer: ‘Iek ga die koers uitrijden, met 25 gemiddeld, ja, Jeroen, ondanks mijn overgewicht.’ 

Over Parijs-Roubaix 1996: ‘Niet de Mapei-baas besliste wie mocht winnen, maar ik. De discussie die u zag op tv? Dat ging over wie tweede mocht worden. Tafi’s vrouw was jarig, Bortolami’s vrouw zwanger. Dat was dus even lastig.’ 

Over zijn status in België: ‘Als ik een kakske deed, stonden er tien journalisten voor mijn huis.’ Over zijn dopingbekentenis: ‘Ja, het was stom. Maar mensen maken fouten. Tommeke had ook beter geen coke gesnoven, hè.’ 

Over Lance: ‘Het was een jerk, een arroganterik, maar ook een prachtig atleet. Ge maakt van een ezel geen koerspaard.’ Over Cancellara en Sagan: ‘Cancellara wint Parijs-Roubaix zaterdag, als er geen vreemde dingen gebeuren. Sagan zal die koers nooit winnen. Hij zit niet ver genoeg achter z’n bracket.’

En over de beelden van zijn overwinning in 2002 met commentaar van Mart Smeets: ‘Ik had de woorden van Ward (!) nooit eerder gehoord.’

Het publiek - veel mannen, veel grijzend haar, hier en daar een koerstrui- en petje – vreet het gulzig. Na afloop is het dringen, voor een boek van Verhegghe, Vandenbon of Wielaert, met een handtekening en vriendelijk woordje van… de Leeuw van Vlaanderen zelf.

Op 8, 15 en 22 april organiseert het Vlaams Cultureel Kwartier nog drie wieleravonden. Locatie: Lux Nijmegen. Meer weten? Kijk op www.vckwielerklassiekers.nl. 

Lullepotten in Nijmegen, part two

Deze week op hetiskoers.nl:

Tot m’n dertiende zat ik op voetbal. Mijn vereniging, Udi ’19 (toen nog zonder Beter Bed), had een clubblad. Op de achterpagina van dat gestencilde meesterwerkje stond een rubriek: ‘Wist u dat…?’ Een hele pagina vol met roddels, nieuwtjes en andersoortige need-to-know informatie. Ge-wel-dig. Vond ik toen. Ik ga nu een poging doen dat niveau te evenaren.

Wist u bijvoorbeeld dat….

• het shirt waarin Tommy Simpson dood neerviel, jarenlang op een Groesbeekse slaapkamer hing?
• Alex Zülle de enige leuke Zwitser is?
• Alex Zülle een Nederlandse moeder heeft?
• supporters van Stijn Devolder ooit hun hele dorp (d.i. een kroeg met pisbakken) hadden verplaatst naar de Carrefour de l’Arbre?
• Servais Knaven niet bij Rabo wilde rijden, omdat ‘het tussen hem en de typische rabocultuur helemaal niet boterde’?
• Bjorn Leukemans een karbonkel ter grootte van een duivenei in zijn koersbroek had?
• de ploegarts van Leukemans die met breinaalden lek prikte?
• de kinderen van Jan Raas verf mengden in zijn kampioensbokalen?
• de broer van Sep Vanmarcke Ken heet en postbode is?
• Romans Vainsteins na Parijs-Roubaix in 2001 heel erg boos was op ploegmaats Museeuw en Knaven?
• Veenendaal-Veenendaal (oké, de Dutch Food Valley Classic) volgend jaar niet in Veenendaal start? En daar ook niet finisht?
• er vrouwen zijn die wielrenners lekkere kerels vinden?
• Cadel Evans in Bejing in 2007 bijna door een Mongoolse renner van zijn fiets gemept werd?
• Michel Wuyts zei dat Vanmarcke zijn ‘tenen moest uitkuisen’ om het wiel van Cancellara te houden?
• er mensen zijn die dat begrijpen?
• Bert Wagendorp van zijn hoofdredacteur niet te veel mocht focussen op 'het drama van de verliezers' tijdens Touretappes? ‘Slecht voor de losse verkoop’, aldus Broertjes.
• Thijs Zonneveld ooit nog met Chris Froome koerste?
• Chris Froome dat niet meer weet?
• Servais Knaven na zijn winst in Parijs-Roubaix in 2001 gekort werd op zijn salaris?
• Ken Vanmarcke postbode is, omdat hij dan ’s middags met Sep kan trainen?
• ook renners uit zijn eigen ploegen niet begrijpen wat Patrick Lefevere zegt?
• veel renners tegen het plaatsen van dranghekken zijn? ‘Wie moet ons dan omhoog duwen in de bergen?’
• Servais Knaven meer emoties voelde bij zijn winst in de Touretappe in Bordeaux (2003) dan na zijn zege in Parijs-Roubaix?
• Ken Vanmarcke ook een kledingset krijgt van Blanco?
• het 'za(a)kje' van renners gedurende enkele maanden na de Hel niet optimaal functioneert?
• Servais Knaven desondanks vier dochters heeft?
• Jeroen Wielaert en Frank Heinen ontzettend goed Vlaamse stemmetjes kunnen doen?
• Sporza de opvolgers van Michel Wuyts en Jose de Cauwer dus voor het oprapen heeft?
• Fuentes de arts was van de Spaanse atletiekploeg tijdens de Olympische Spelen van 1992?
• de Spaanse atletiekploeg tijdens de Olympische Spelen van 1992 best wel succesvol was?
• Ken Vanmarcke zondagmiddag om 16.20 uur nog harder huilde dan zijn broer?

Ik niet. Tot gisteravond.

Ook meer weten? Kom op maandag 15 en 22 april naar de VCK Wielerklassiekers in theater Lux, Nijmegen. www.vckwielerklassiekers.nl.